Zazaki Hewni & Manê Hewna

Zazaki hewni zaf rındek qesêbenê. Xora ma û piyê ma roj mıroji jûbinirê hewnê xo qesêkerdênê. Zazaki'de hewn niya qesêbeno; keso ke hewn diyo, vırêndiye vano; "şewa bine hewnde...", hona ê qesê xo nêxelesno, keso ke goş nanore ser vano "xêr bo", wayirê hewni ki nafa vano "xêrê heqi re merdanê to bo / şıma bo." Naera tepya êndi hewnê xo qesêkeno. Gegane ki, eke hewnê de xırab qesêbıbo, hona ke hewn qesênêkerdo vanê; "hewnê ağwe û adıri bo!" Hewn ke qesêkerd xelesna, nafa ki, hewni sero qesêkenê, "terciban danê hewni", yanê manê hewni vejenê. Gelê wa û bıraa, de bêrê, ma zonêma terciban bıdime taê hewna...

Hewnde Berbiş

Hewnde berbiş vinıtene zafêri şayiya. Eke hewnde hêsırê to sırotanê to vêşnenê, tı şa bena, eke sırotanê to cemednenê, tı xeberanê xıraba cêna. Eke hewnde bêveng berbena, tı derd û khulanê xora xelesina ra, eke ebe vengo berz berbena ya ki qêrena, qomê dormê torê belaê vêjino.

Hewnde Ko Vinıtene

Hewnde ko vinıtene insani rê xêr û qewete ana. Eke hewnde tı şona serê koy, manê xo uyo ke tı ebe qeweta xo û catkerdena xo kar û gurê xo bena sere. Eke hewnde kora corde gılêri bena, manê xo uyo ke, halo rındo ke tı ebe destê xo rêşta cı, onciya ebe xetanê xo ê hali kena vindi.

Hewnde Ağwe / Çhem Vinıtene

Hewnde ağwe vinıtene emrê de rınd û rıskê de bol terciban bena. Hewnde ağwa germıne şımıtene, tenge û çetıniya, ağwa qılêrıne vinıtene ya ki şımıtene nêweşiya, ağwa zalale şımıtene dewleta (zenginiya). Hewnde çhem vinıtene, dostênya derg û zexma.

Hewnde Zewejyayêne / Vêyve Vinıtene

Hewnde vêyve vinıtene insani rê şayiye û dewlete (zenginiye) ana. Feqet eke tı hewnde vêyvê xo vinena, na rınde niya, tı mordemê de xora xebera xırabe cêna. Çêneka azebe ke xo dılqê vêyvede bıvino, vêyvê a çêneke nezdiyo; eke şamê xo (kıncê xûyê vêyvi) rındek be, zewajê xo rınd şono, eke qılêrın û dıriyayê bê, axriya zewajê xo rınd nina.

Hewnde Cao Berzra Warogınaêne

Hewnde cao berzra warogınaêne ebe dirê qêydê terciban bena. Eke cao berzra gınena caê de çetın û bekes ro, na tenge û nêweşiya, eke gınena caê de khewe û rındek ro, na şayiya. Eke caê de to şikino ya ki dejeno, na torê ya ki mordemanê torê çetıniya. Gorê dindara, keso ke hewnde cao berzra gıneno waro, şûj û guna xora xelesino ra.

Hewnde Ostor (Astor) Vinıtene

Hewnde ostor (astor) vinıtene zafêri rındiye ser terciban bena; kar û gurê insani rınd şono, insan beno dewleti, zerya xo kewta kami ê/ae cêno. Feqet eke tı hewnde ostoro merde bıvinê, zerar û merdena nezdiya, eke ostoro gırêdae bıvinê mewqiyê to nêvurino (cade maneno), eke ostor bıroşê, tı jûde dana pêro (şer/lej kena), eke tı hewnde ostori ro dê, tı kuna hepıs, eke ostori ağwede bıvinê, derheqê tode qesê xırabi vêjinê.

Hewnde Pısınge Vinıtene

Hewnde pısınge vinıtene tenga, nêweşiya, çinêbiyayêna, xeberê qırabınê. Pısınga makeke cêniyê de xıraba; pısıngo neri nêweşiya wertê cıla (nêweşiya gırana). Hema, eke tı hewnde pısınge fetelnena (nanare dıme), na rındiye ser terciban bena. Eke tı xo hewnde dılqê pısıngede vinena, tı ebe dızdên û fesadiye xo kena weyiye.

Hewnde Kutık Vinıtene

Eke tı hewnê xode kutık bıvinê, wertê to û qomê dormê to zaf beno rınd, eke hewnde kutık to bıjêro, poxê mordemê de xora tı zerar vina, bena nêweş ya ki bena birındar/dırbetın; eke hewnde kutık bılawo to, çı mıradê to esto tı vinena. Eke tı hewnde kutıki bıkişê, tı dışmenanê xo pêrine serde kuna.

Hewnde Pere Vinıtene

Hewnde pere vinıtene, pere guretene, pere daêne thalo rındo, dewleta. Hewnde pere vindikerdene tengê de kılmeka, pere mordene qezencê de gırso. Feqet hewnde pero zernên vinıtene rınd niya, dormê tode çımesiyayêni, fesadêni bena, torê xeberê bêxêri ênê.

Hewnde Adır Vinıtene

Hewnde adır vinıtene taê têmyakewtiya; xêre û xırabe piya ana. Eke hewnde sarê tora adır vêjino, na nêweşiya, eke çê tora adır vêjino, kar û gurê to rınd şono, eke çêtode adır şayino, mordemê de tûyo khal mıreno, eke çê to bıvêşo, tı xaftıla bena dewleti (zengin), eke tı zerê adıride bê, tı dışmenanê xo tersnena, eke tı adıri sero çiyê pojê, mırad û waştenê to ênê ca.

Hewnde Nêweşiye Vinıtene

Hewnde nêweşiye vinıtene zafêri weşiya. Feqet taê hewnê nêweşiye se amê diyayêne hêni vejinê, yanê insan heqeten nêweş kuno. Eke tı hewnde xo cılede vinena, tı bena rewi, raê de derge şona. Eke hewnde sarê to bıdejo, tı zurê kena.

Hewnde Moreki Vinıtene

Hewnde moreki vinıtene, çiyo ke insan cıra terseno ê çi ana vırêndiya insani. Çêneka azebe ke hewnde jûra moreka bıjêro, a çêneke zerya xo kena jû. Morekê khewê xeberê xêrê, morekê çeqeri ser û bın kewtena kar û guriya, morekê sûri bilasebe pere xerckerdena, morekê siyay nêweşiya.