Non u Sole

qese u vatenanê ma u piê mira

 20 serre ra tepiya hurendiya qesê veri de

 Qesê de mıletê ma niya vacino: Ma sare no ro jü balişna. Jü balişna de sare ronaene, piya biena dina ana ra zon. Sare ronaena jü balişna ra ceni u cüamerd benê ‘mêrde u ceniye‘ benê jü u jü çê.

 Nun u sole ki so bin ra mordemi ana têlewe, kena piya. Nun u sole jü be jü, çê be çê, mordem be mordemi cemat be cemati, mıslet be mısleti; dewleti u feqiri, pil u qıci, ceni u cüamerdi, doman u kokımi, dereke u nasi, ğerib u havali ana têlewe, kena mıslet, dana roniştene u vındarnaene. İsani vırende derekê jübiniyê, peciyo benê ciranê jübini, nun u ağwa xo kuna têwerte, nun u sola jübini wenê u hucıme nae vecinê. Benê qom, benê milet.

Se ke ceniye ebe ‘mêrdê vıreni’ sondi wena, isani ki xatırê nun u ağwe, nun u sole ra jubuni erzenê boê xatırê heqi ver.

Waxtê de jü ke wertê der u cirani ra bıriya ra, şi, jübini ra helaliye wazenê, vanê: ‘Nun u sola xo ro ma helal ke (rê)’ Na zereweşiye ra wazina, zereweşiye ra ki cırê bena helal, qusıri erzinê bınê lınga, qelxani darinê we.

İta de wazen ke hana ke sope kewta mı dest şıma xorê meyman kerine.

Ebe phıranê nun u sarê piyaze thuji ra şıma berinê waxtê weşiya ma u pi be khalık u pırikanê ma de meyman kerine.

No nuste hawa 20 serre erzeno xo pêy.

Tewr sıfte u jü teyna pêseroka Tija Sodıri de serra 1995 de neşır bi, ya ki veciya.

Hêni se ke o taw nusi u neşır biyo, xêr u weşiye ra wazen hêni ki ewro şıma de pare kerine.

Hem:

Ez qe qemişê cı nêben ke bıvurni.

Hemi ki:

Bıcere ke qese be qese, vatene be vatene se ke fekê ma u piê mıra veciyay bi, mı ki hêni kerdi bi nuste. Kemiye u zedaiya xora mırê teberık ame. Mı bışanê bo u xatıri inê ver.

Êli Bıra, Gucige 2014

***

Her çira ver nae vacine; ita de nuni (noni, werdeni, werdişi) se pocinê ra zêde, jü qılafetê dina an ra zon. Na tengiye de ki nêmanen, çarawelê nê qılafeti hona ebe sindorê dewê ki cên. Jü dewê de koy de, zerê jü çêyi de, ebe emegê dest u paa ra, ser u bınê hardê dewreşi ra çı ke beşar kerdo gureto, yanê çiyo ke nêhêrino, ebe pera nêgureto, ebe dêra çiyo ke poto, ita de êra qal ken.

Se ke vacino; Nun u Sole ra qal ame ra, nuni se pocinê ra zêde, jü teyna qılafetê dina ana ro zon. İnam ken ke hondê ke ez ita de nusnen u salıx dan, hondê xêlê kesi xora zanenê. Hama vaştena mı ki xora a biye ke; no çi, reê ki ebe nuste bêro ro nustene u nuste de bêro vındarnaene. Heya, jü ki hondê ke wazen biyari ro şıma viri.

Kamo ke rınd nêvineno, ya ki salıxê mırê qailiya xo niyano, namekerdena nê nuna/werdena de kêmiye vineno, o kes na kêmiye bınusno, nê pelga de ya ki pelganê pêserokanê manê bina de ağme kero, rında tewr pile keno.

Raştiye ke wazenê; mı, ma u piyê xora dot, zo bina kesi ra çiyê pers nêkerdo. Çı ke ame ma viri, se ke cêr de nustaiyo, ma hini ard ra pêser. Hini ard pêser van çı ke, hetê salıxi ra beno ke tainê rê taê biağki bêro. Çı ke qesekerdene de salıxê werdene zo bina beno. Mesela, Ağwa xo gırnêna, bulğur kena cı... Ron, piyaz, isot veşnena verdana ro ser...

Mı be xo, nê çiyê ke ita de ebe name dekernê, jü be jü werdê, şımıtê. Nıka no nuste Almanya de êno nustene, hata ita ki nê nuni ênê sıfrê ma ser, tabi çiyo ke beşar keme, ita herinemê inara van. Hama çiyê esto ke, tar u thuri ra zo bina çiyo bin xora her ca êno diyene. İsan her waxt u her ca de şikino zerfeti poco. Xora ma ki, qal jü zerfeti sera ard ra u no nuste uca ra dıme ame werte.

Heto bin ra, mordemi ke qalê werdene u şımıtene ke kerd, qese ke dinara ard ra, dormê dina de taê çi estê, gere ê ki bêrê dekernaene, qalê dina ki bêro ro ra. Ma sindorê nê nusti de, jü namê mordene ra tainanê dina amê xo viri, dekerneme u viyarneme ra. Nê vacime: Khebaniye, beriye, tendure, zığe, ar-dü, saci, fıraqi (qab u qacaği), bonê çêyi, khulinda boni, yauxe, meşke, rewıke, sepi, pırxanıkê khulinde, sıland, dıstari, dırgore, arê, tire, xonça, sıfre, astami, cıte (ramıtene), cün, çerçi u hona zaf çiyê bini.

Mao ke niya taê ver u pey ra da pıro, vereme ra şome!..

No, heqa werdene u şımıtene de ki niyaro. Na dewê de koy de hona zaf çi weriyo, hona ki werino; şımiyo, hona ki şımino. Hama ma; sıfte, beşar nêkeme her çi jü rae de zerê jü nusti de biyerime ra zon. Zo bini ki no karê nê nusti niyo. Onciya ki, çıxa ke ma dest ra amo, ma çıxa ke zanıto, werdene u şımıtena her waxt u her kesi ra ita de qal ardo ra. Reyna van, werdene u şımıtana her kesi. Çığa ke werdene u şımıtena her waxt u her kesi vame ki, onciya ki zaf çi pêy de dame. Mesela; heb, toxım, şerbet, şorbıke, ron (mal-manga), ağwdoy, çılqemast, do, mask, bınê parzuni, herış, thon, vazd, gost, pune, kırkırık, gulê verva roci, gızeri, şınge, parıke, xiloki, khaki (hela rê khaka ebe name bımorê, çıxarê, mesela khakê dırıke), sae, muriye, mamux !?.

Kılmek ra gırêdime:

Ma têde zaneme ke, serê dina ra her zon, ca be ca fekê de bin ra êno qesekerdene. No zonê ma Kırmancki-Zazaki de ki niyanêno. Çığa ke taê qail niyê ki, ez onciya fekê dewa made nusnen, wa qarmê çımanê dina bonê.

Namê werdena ki, geganê jükek, geganê ki xêle ra ardê zon. Çı ke zêde ra niya name benê.

Taê çi ki alaqa xo salıxdaena nuni rê zêde çina, hama ma ke werdene u şımıtene ser qese kerd, maa mı nê çiyê niyanêni zaf vay, mı ki gegane jüjü qesa daê ita de kerde cı.

***

Sıfte, tenê dormê werdişi ra bıcêrime.

Locıne

Zerê bonê de caê adıriyo, waxtê veri de oda u boni ki pê kerdenê germın, zo bin verê ra hata nıka tede non pêşo, robar biyo nêzo çık u çı biyo. Zêde ra werte de, zerê dêsi dêra, kemero pur u sala ra çengê locıne vırazinê u xemelinê. Dormê daê de niştenê ro. Mıslet amanê pêser. Bınê locıne de sale biye, a sale sera timi adır kerdenê we. Bıcıke eştenê sala surê ser, saci vıroşiyê cı kerdenê, adıri ki kerdenê saci ser, o mir hini bıne de pêşenê. Zo bin, na locıne de hirê kuçiki bi, dina sero bıroş, quşxane, lê u qab-qacağê bini ninê ser. Tainê hurendiya kuçıka de dezewan nenê ro. No ki asın ra ze kuçıka hirê nıngi bi, nê sero ki ze kuçıka lê, bıroş, quşxane nênê ro. Taê çêa de ki jü asın zerê na locıne de berz ra verıniye ser bi, bıroş adıri sera pı ra darde kerdenê.

"Daka mı se ke hewnê şewe ra qese kena!"

"Ma hewnê şewe niyo çıko! Se ke dew u locıni verday!"

Xozibê waxtê veri, isananê veri!

Qılağe, ar-dü

Tezeko meşın u tezekê dawari ra gılor ya ki çengen qaznağ vıraştenê, teberê nê qaznaği reyna ebe rıxa mal u dawari süyağ kerdenê, lüyenê ra. Zere ki onciya tezeki kerdenê cı. Eke ar düyê çeyi ke vet, o waxt qaznağê qılage ca de verdene sera bine rê qılağe hazırê biyê, reyna tezeki kerdenê cı. Qasnağê jü qılağe dirê seri hini mendenê...

Tezeko meşın gome ra ebe merrê bırino, dêsê sera ze dês nicnino. Tezekê dawari ki bosme de beno ro, bırino.

Koli ebe mağa eştêne pêser, nijnêne; ya ki kerdêne hurdi, kerdêne bınê qulikê. Nê ki locıne u saba de teba tezeka ra piya veşnenê.

Poten u şütene de ar-dü no bi. Kale ka nina de gone u zelıki ki nênê ta.

Çerçi

Dewanê made çerçi Dımlıci bi, ma ninara vame Paloci ki. Nina aqıt, tüy, basmeci u tenê çimiyê werdene u purti ardenê. No çimi verva ron u pırçê mali dêne (tırampe kerdêne).

Yane mesela, çar seri tüy, serê ki ron de vurnenê.

Qılaçi

Qılaçiyê ke amenê dewanê ma, ya ciranê dewanê ma bi, ya ki Dımlıci, Tırki u Lazi bi. Nina fıraqi ebe pere qılayi kerdenê. Dari veşnenê komır vetenê, kerdenê korige, ebe kulfıke cınıtenê. Sıfte qabi ebe qum kerdenê pa, dıma neşadır kerdenê hurdi, kerdenê ze arda, lê xode kerdenê tasıkê, waxto ke qabi nênê adıri ser biyenê sur, o nêşadır wertê dı beçıkanê xode şanıtenê pıro, leyim kerdenê pıra, ebe peme soynenê qab ra.

Bostan

Lobi, fasoli, piyaz, kartoli, kelem, sılqi, tamatezi, xiyari, biberê kıfta, kundıre, kundırê şehera (suka), gızeri, gulê verva roci u khırkırık nê kuli boştana de ramıtenê. No bostan verê çevera de, axpin, hope u lara de usar be usar nêwe ramino. Gere ke no het ra tıdarekê bonê çeyi u rıskê zımıstani bêro diyêne.

Tar u thur

Xora bınê asmênê khewi de jü bostanê de gırs esto ke, rıskê têdê me u mati rê usar be usar xemelino, marê ki heto jü ra. Ninê têdine ra vame tar u thur.

Qatığ

Pendir, ron, mast, do, şıt, xavıke, bınê parzuni, toraq no çiyê khulindo, çê her kesi de êno diyene. Werdena her waxt u her kesiya. Qatığê çêyi destê khebaniya çêyi dero.

Welatê serhedi de şeş aşmi vare riyê hardi ra manena, o waxt kami ke amnani çı tevdir kerdo, zımıstani ki werdê xo o biyo. Rıskê xo khulinda xode biyo, dukanê xo, çê xode biyo.

Zad

No zerfeti u gırıka ra bıce, hata roneni her çiyo ke pocino ron kuno cı, uyo.

***

Nunê tire, nunê saci, nunê tendure

Ağwa şirgerme ra beno mişte, vındarino, beno tırş. Xonça sera ebe tire beno hira, saci sera, ya ki zerê tendure de pocino. Nunê tirê ra nuno labaşi ki vacino. Eke mir nêkerd tırş, beno nuno eşkeba.

Cêni ze çitanê serê xo nune be nune kenê hira.

Nuno bauxki

Haki, ardi erzinê ser, çılqinê. Saci de, ya ki tawıke de, zerê rono rovıleşiyai de khoçıke be khoçıke ra benê ro, pocinê.

Bıcıka gızri

Heb dıstari de êno rarrdene, miştê beno, beno gılor, kuno bınê saci, peşeno, cıra bıcıka gızri vacina.

Bıcıka ronıne

Ardi; ron, ağwe u şıt de bêmiraz miştê benê. Eke rınd amay lalüene kenê phan-gılor, kenê bıcıke. Kuna bınê saci, bınê saci de pocina.

Bıcıkê toraqi

Mir tirê beno, beno hira, nême de zerê dê toraq, piyaz, vazd kuno cı; nêmo bin ki şikino ro ser, erzinê ro saci ser, pocinê. Bıcıkê toraqi erzinê bınê saci ki.

Miyaz

Bıcıkê de ronına, ya ki nunê de saciya ronına, zêde ra ziyar u diyara ser de, raa Heqi de beno vıla.

Goğiki

Ardê lazuti, ze mirê bıcıke huşk, bêmiraz benê mişte, ron şanino cı, benê gude, bınê saci de pocinê.

Ardê bini (genım, topık, kose) ki miraz sanino cı, benê tırş. Ze goğıkanê lazuti bınê saci de pocinê. Nê ki zêde ra raa de ênê verdenê, çı ke niya rew kertü nêbenê.

Zerfeti

Mirê zerfeti bêmiraz, huşk beno mişte. Bena gılor, erzina bınê saci, sala locıne sera, bınê adıri de pocina. Kırtıkê seri gılor bırino. Zerê dae ebe khoçıke kınino, cıra vecino. Kırtıkê bıni ebe do, ya ki mast şüyax beno. Zereo ke cıra veciyo ebe dest beno hurdi, tepiya kuno zere. Tenê doo hest, ya ki mast verdino ro ser, dıma hemgen be ron têwerte de vıleşinê ro, kuno sera.

Taê be dest, taê be khoçıka meleve wenê.

To ke zana, kırtıkê zerfeti ra çı vacino?

Ma, xora çikonek werdê mıno.

Şande ra ke mendo, şodır ebe çay, vanê belka tayina weşo.

Patila

Patila ki, mir tire beno, kuno zerê legane. Zerê dae tüy, basmeci, zerê goza u eşkici, teba ardanê lazuti ra piya benê mişte, kuno zerê na nune. Nunê ki tire bena, erzina dae ser, teba leganê ra kuna bınê saci. Zerê patila ke vet jü ron teyna kuno ser, xora werdene rê bêroni ki hazıra.

Tirit

Nunê tire eşkeba pocino, phari be phari beno hurdi, kuno zerê lengeriye. Ron vıleşinê ro, do kuno cı viyarino ra, taê ki isot erzino ser, heni germın werdene rê weşo.

Siro keldoş

Bıcıke miştê bena, pocina, dest ra bena hurdi, qabê de nina ro, doê siri verdino ro ser. Dae ra dıma taukê ki ron vıleşino ro, cor de verdino ro ser.

Her kes hermanê xo şemerneno we, êno ser.

Siro qult

Siro qulti ki, bıcıka xo helba darene de, ya ki taphıke de bena hurdi. Doê siri verdino ro ser, ebe tire, ya ki astami xıncino. Vecino, kuno lengeriye, wertê dê beno çale, ron teba taê şiraniye ra kuno na çale. Ebe desta, khoçıke ya ki khoçıka meleve werino, no ki siro qulto.

Sirê saci

Nonê tire eşkeba beno miste, tenık beno hira, saci de pocino. Lur beno, ebe dest beno hurdi, lengeriye de nino pêser. Doê siri u ron verdino 'ra ser, werdene rê beno hazır.

Sirê lazuti

Ardanê lazuti ra goğıki pocinê. Sirê lazuti ze siranê bina do de nê, ağwe de xıncnenê, kenê qab, çale kenê, ron u aqıt ya ki ron u hemgeni ra kenê cı, werino.

Bulğur gırenaene

Hebo kose ağwe de girino, êno rafiştene, tiji vera beno züya. Eke bi züya dınge de, ya ki dırgore de êno kuyene, pistik sera şono. Defêna êno rafiştene, rêyna beno züya, vay dino, pistikê dê va beno. Lengeriye be lengeriye êno weçintene. Ebe dıstari êno rarrtene. Ekê rêd ra, ebe gozligê ya ki pırocınê vicino ro. Ardê dê bıne ra vecinê, rındê dê kuno meşoke/çüyale, dino we.

Ardê ke bınê pırocıne ra vecinê cıra bınê bulğuri vacino. Ebe bınê bulğuri ki werdiş vırazino.

Bulğuro huşk

Verê bulğur, dı veri ağwe de girino, eke onciya; ron, piyaz, isot têwerte de girino, verdino ser, werdene rê beno hazır.

Şorba bulğuriya doy

Do viyarino ra ke nêqesiyo, bulğuri ki kuno cı, girino. Taê ki ron piyaz, isot kuno cı.

Emırtoğe, Vurve

Ron qıjılino, ardi benê pêde, weşenê. Kuna qabê, bena serdın. Waxto ke germi ya ki şorba nê ser, taê cıra ca kenê anê kenê tawıke, defêna taina ron kenê cı, eke bıbo, taê ki piyazê de bin kenê cı, ağwe de kenê amar, kenê wertê germi.

Êğni

Goşt, fasoli, lobi, kortoli, kundiri kılmek ra çiyo ke bostan de reseno kulinê ra êğni beno. Ron, piyaz, isot u goşt veşino, ağwe kuna cı girina, çiyo ke bostanê khebaniye de beno khewe ê ra çı ke bıwaziyo o kuno cı.

Şorıke

Ardê lazuti ağwe de çılqinê, ninê adıri ser tey tev dinê, hatani ke kel amê ser, giriay. Tenê ron erzino ser, heni werina.

Germi

Heb dınge de êno kuyenê, eke şüt, pistik ke werte ra veciya, şenık ağwe de êno gırenaene. Dıma; ron, piyaz, vurve veşino, kuno cı. Zo bini ki hurendiya ağwe de peciyo do ki kuno cı, girina bena germiya doy u werdene rê bena hazır.

Heto bin ra ki, morden şikino vırende doy biviyarno, hona heb cı kero.

Germi, lazut, kose, cew u genımi ra pocina.

Germiya kengera de, kengeri benê hurdi, do de viyarinê, puno teze erzino ver.

Germiya des u dı İmama

Ağwe ra hatani sole des u dı thama ra pacina. Sodır nanê ser peroc pê rocê xo şıknenê. Çêa raa des u dı imama ra bena vıla.

Toraq

Do gırenino, beno toraq, kuno sınci ser. Sınciya dê parzun bena, hatani waxtawaxtê recena, pêciyo parzun ra vecino, kuno meşoke. Hatani ke waşt dino arê. Hini meşoke de beno züya, reseno. No toraqo xamo.

Dêra dıma, ko ra mendıke ya ki so arina/o, na mendıke ya ki no so girenina/o gıvışina/o ebe toraqi ra şanina/o pê. Niya beno toraqê mandıke ya ki toraqê soy. Toraq nino kupê ya ki postikê ra, zımıstani werino.

Sınciya toraqi ki dina kutık u pısınge.

Toraqo weş

Maşt şirin beno amen (şenık amen kuno cı). Toraq kuno zerê meşoka kurase, darde beno, dae ra dıma heroc heroc mast beno ser, eke çıxa ke waşt, hondê ke da arê, dae ra dıma endi mast ser nêkuno, no meşoke de tevdino, eke ağwa xo ke rınd recê, meşoke ra vecino, kuno leganê de gırse, nêzdiyê nême dê ki ron şanino cı, piya şanino pê (mişte beno), nino poste ra.

Rocê Xızıri de ki beno ra.

Namê xo toraqo weş bi, o be xo ki weş bi. Fekê isani de heliyenê.

Toroqê Kewki tham u rengê de bin ardene sıfrê ma ser.

Pastgan

Do dino arê, vındarnino beno tırş, kufkufino we. Nino kuça ser tey viyarnino ra, girino. Eke giriya bi hest, nino ro, beno serdın, kuno parzun, rêcino. Eke rêca vecino, sole beno. Têde piya ke ebe dest mişte bi, nino kupê ra, ya ki postê ra.

Paizdo

Do kuno meşoka kurase, tede receno, beno züya. Eke rınd reca, vecino, sole beno, nino kup ra, zımıstani werino.

Terene

Terene toraqo huşko. Amnani beno gude, tiji vera nino ro, bono huşk, zımıstani beno pıra, amari beno, do cıra vecino.

Xoro bê doy çı beno çı nêbeno şıma ki zanenê.

Pendir

Şıt gırenino, amenê pendiri kuno cı, peciyo beno parzun, salê nina ro ser, o bıne de hini phon êno. Eke ağwa xo recê, sole beno kuno qabê, ağwa gırenaiya serdıne kuna ser.

Erışte

Ardê genimi ya ki kosi şıt u haka de mişte benê, mir huşk êno guretene, tire beno, beno labaş erzino tiji ver, tenê ke tiji verra onciya bi züya luri beno bırnino. Reyna tiji vera êno rafiştene, beno huşk. Amnani beno hazır, zımıstani rê dino we.

Potena erişti xora bê zameta. Ağwa keli de erzino ver, pocino, ron kuno cı. Mordem beşar keno erişti berzo verva zaf nunanê bina u ebe dinara ki poce ro.

Bışi

Şıt haka de beno mişte. Mirê bışiya ze mirê bıcıke huşk êno guretene. No mir beno phon, tawıke de, zerê roni de pocino.

Gırıki

Bulğur kuno qabê, ağwa giriaiye verdina ser, serê qabi êno guretene, qase nem saate tede beno nerm. Dae ra dıma, ardi şaninê cı, mişte benê, (lüyinê ra) phon gırs u zere qulekerde gırıke vırazina. Ağwe ke kel ame ser, gırıki kunê cı, girinê. vecinê benê hurdi. Kunê qabê; ron, do, sir verdino ser, werinê.

Kıftêy

Bulğuro hurdi goşto xınciyae de lüyino ra, piyaz u isot şanino cı, mişte beno, zerê lape de gude be gude şıdinê, erzinê ağwa keli ver, girinê. Vecinê; ron, do, sir verdino ser.

Bılorikê ağwe

Ze kıfta ya ki ze gırıka benê hazır. Wertê dı desta de benê gılorıkın. Hetê ra ki, nuki ya ki niski piyaz, ron, isot de girinê, tenê ke bi ro nerm, nê gıloriki kunê cı, piya girinê, werdene rê benê hazır.

Haiz

Şıt, tenê haki şikinê cı, şenıkeki ki ardi erzinê ser, çılqinê, tawıke de, rono rovıleşiyae de pocino.

Helisa

Şekır ağwe de helino, ardi erzinê ser çılqinê, tawıke de zerê ronê rovıleşiayi de pocina.

Hewla

Ron zalal amar beno, ardi şenık şenık benê pêde, tevdinê, hedi hedi adıri sera peşana. Nêzdiyê weşaene de adıri sera nina ro, hemgen ya ki şekır beno amar, verdino ser, rındek tevdina. Hatani ke biye serdın vındarnina, hona werino.

Hewla zaferi xerê merdanê pili de pocenê, kenê zerê nonê. Waxtê vıla kardene de nonê de hewla, tasê bulğur, tasê şorbıke (eğni) jü nona tire, çê be çê ra kenê vıla.

Hemgen

Paizi ke meşi dıtêne, darenê (legana) nunê tire potêne. Kam ke lê meşa ra biyamenê - bişiyenê, hemgen kerdenê wertê nunê, raa Heqi de denê cı, vatenê wa çımê xo ya ki nevsê xo tede nêmano.

Waxto ke meşi dıtenê tezek nênê ra adıri ser, berdenê verê petage, düyê tezeki ra meşi şiyenê hetê bini ser, ya ki veciyenê teber, telaq be telaq ebe astami ca kerdenê. Sere de jü defa meşi dıtenê.

Hemgenê meşanê oxıla, ze leçega sıpiya serê ceniya bi.

Sungi

Benê hurdi ağwe de girinê, ron kuno cı werinê. Erzinê bulğur u bırınci ver. Zo bina ki erzinê adıri ser, pocinê hini werinê,

Tiji vera benê huşk, zımıstani rê ki dinê we.

Ko ra denê are, koka kınkori de, mendıke de, karpoxi ki de biyenê khewê. Thamê sunganê welatê ma ze gasti bi.

Turşi

Kelem ya ki sılqa ra vıraştenê. Kelem kelxaş beno, vındarnino beno serdın. Sole beno, kuno qabê. Ağwa serdıne kuna ro ser. Leymune teba sirê bacara u sirke ra kunê cı. Fekê xo pet gıre dino. Aşmê de reseno, beno turşi u êno xercê werdene.

Xora ağwa ma weşe biyê, her çiyê xo ki weş amenê.

Xoşabi

Xosabi; eskice, muriye u basmeciye ra vırazina. Nê girinê, taê ki şiraniye kuna werte, bena serdın, bena xoşabi.

Qawıte

Muri resenê, benê mir, ebe dest pelexinê. Doçık u serê dina cia beno, astarê ya ki cılê sera ênê rafiştenê, benê huşk. Dınge de ênê kuyenê, dıma ki arê de ênê rarrtene. Arde dina zımıstani erzinê ağwa serdıne ser, çılqinê, şımina ra. Ze ağwa êmişi (nektar).

Herire

Ağwe girina, ardi pede pede benê pêde, girina; ron, do, sir kuno cı, ebe khoçıka werina.

Nuno bêaste u bêkırtık.

Xaşıle

Bulğur girino, ardi kunê pêde. Tevdinê, piya girinê. Ron kuno werte, pede ron helino, pede ki dorma ra werina.

Roneni

Nunê saci gılor, qalınd pocino. Hirê çar nunê germıni ninê pêser, roni ki kuno werte, zerê qabê de kunê têwerte, xıncinê. Heni ê nuni ron de benê sur, benê ronen u cıra roneni vacina.

Mordemi roneni ra pê damana xapıtenê u pesirê xo cıra xelesnenê ra. Zêde ki Êliyê mı pê xapiyenê.

Qazloqmesi

Ron fıraqê de vıleşino ro, şıt be ardi u dirê haka ra têwerte de, ze şorıke çılqinê, khoçıke be khoçıke wertê roni de benê ro, peşenê.

Ketêy

Şıt u ron de ardi benê miştê. Ze bıcıke gılor, hama qıckek, benê phon, ebe khoçıke kert benê, erzinê bınê saci, ya ki tendure de pocinê.

Keta ra şanıkanê made zaf qal beno.

Keşka

Doo tırş viyarino ra, bulğuri ki kuno cı. Eke tenê hest giriya, nafa ki ardi benê pêde. Rınd ke peşê nina ro kuna qabê. Ze siri bena çale, ya ki ron cor de nino ro ser o pıra pıra helino, pıra pıra ki dorme ra werina.

Samirê koreki

Korek dınge de kuyino, vecino şüyino. Ağwê de şenıke de girino, o be xo ağwa xo onceno, keno züya. Ze bulğuri oncino. Taê roni ki kuno ser ya ki kuno werte, werdene rê beno hazır.

Dandane

Heb vırende dınge de kuyino, ze germi şüyino. Nino adıri ser tenê zêde girino, hebê xo vıleino ro. Dıma taê ardi benê pêde, ron kuno cı, werino.

Dani

Heb, lazut ya ki nuki ağwe de girinê. Sole be kırkırık şanino pıro, ênê werdenê. Ya ki kunê wertê doy, hini ze şorba serdıne ênê werdenê.

Bıjereki

Heb, lazut ya ki nuki kunê zerê saci ya ki adıri sera teqinê. Taê sole ağwe de amar bena şanina pıro. Bıjereki taê ron de zerê tauke de ki teqninê.

Baliyê bırri

Kunê wertê adıri u tıramiya adıri, ninê soba ser. Pocinê, qafıkê xo teqenê, benê pa, ênê werdene. Mordem pê toraqi ki şikino buro.

Payizi ke kerdêne top, caê de, zaferi ki yatıke de çalıke kınıtêne, kerdêne cı, wele kerdêne ser, zımıstani rê hini şeveknenê u dêne we.

Tüy

Tenê ağwê de şenıke de girinê. Ağwa dinê bena thal, ron kuno cı, ron de benê sur, werdenerê benê hazır.

Basmeci

Basmeci ağwe de kelxaş benê, vecinê reyna ênê şütenê, kunê tawıke ron de girinê. Haki ki şikinê cı.

Lobi

Bostan ra çininê, doçıkê dina şıknino, hini taê ağwa şenıke de girinê. Ağwa ke bıne de menda cıra rıcnina, ron kuno cı, lewê bulğiri de ya ki pê nuni werinê.

Kaposka

Kelem beno hurdi, tenê bulğur de girino; piyaz, ron, isot kuno ver.

Kelem

Bostanê çêyi de ramino, pılesino kıfta ro. beno turşi, khali ki êno werdene.

Baêy nêvatene: "Xozibê Ismê Kheri u Mıstê Kori bo nıka werdê xo hero' hero' kelemo".

Kundıre

Sala locına adıri sera, bınê saci de pocina, qafık ra reç bena sole sanina pıro, werina. Na kundıra bınê saci biyê.

Kundıre zo bini ki, bena lete zere ağwe de girina, vecina, zerê daê reç beno, kuno zerê tasê; sir, ron, mast têwerte de verdino ser, werina.

Eke kundıre ke xosera/teyna mepociyo, kuna nunanê ze germi, eğni, daniya u bulğuri ki ver.

Dırıke

Ağwe de girina, vırazina (gıvışina bena gude) ya haki şikinê cı, ya ki şorba de erzina keli ver.

Dırıke suzi rê ki rında, o waxt morden nêweno, dano caê suzi ro.

Kardun

Waşê de wertê bırriyo, tujo. Usari çinino, dino arê, arino çê. Çê de ze lay munino, tiji vera darde beno. Eke rocê dı roci bi pirike, beno hurdi, tiji vera finino ra, beno huşk. Zımıstani erzino şorba bulğuri ver, ya ki vırazino.

Helıge

Usari ke vare heliye, ko de bena khewe. Buka dae çinina, bena hurdi, tiji vera êna rafiştene, bena huşk, zımıstani rê darina we.

Werdena helıge tore be torewa. Pocina, gıvışina, ron de bena sur, haki ki şikinê cı. Zo bin, helıge erzina şorba ver, kuna bıcıke ki. Gıvışina ebe sole ki êna werdene.

So

So, hem khal êno werdenê, hemi ki kuno wertê toraqi. Heto bin ra ki, ağwe de girino, pociya, gıvışino kuno ron, haki şikinê cı.

Mendıke

Mendıke ki khal ênê werdene, hemi ki kuna wertê toraqi. Zo bini ki pocina gıvişino, ron de haki şikinê cı.

Helız

Ağwe de girino gıvişino, ron de haki şikinê cı. Khali ki êno werdene.

Zıvrık

Zıvrık usari ke nêwe roino, çinino, dino are u êno guretene (cenê de). Khebaniye ke zıvrıkê xo bıcero de, amnani waxtê paletiye u kari de vecena.

Zıvrıko deguretae ya ki teze u xaşiyae gıvışino. Heto bin ra haki u ardi ze şorıke çılqinê, benê têra. Zıvrıki ki jü be jü cınino a şorıke ro, erzıno wertê ronê qıjıliay, tede pocino.

Pêjeke

Potena xo, do de viyarina ra. Erzina germi u şorba ver. Khal, ebe sole ki êna werdene.

Marşıngi

Usari wertê waşanê merg u çayira de vecina. Ebe sole, khal êna werdene.

Zaf waşê/tarê de weşo.

Tırşıke

Dı cısniya, jüyê ra, tırşıka rıbesa vacina, jüyê ra ki, tırşıka vareka vacina. Hurdemena ki ze namê xo tırsê; khal, pê sole ênê werdene.

Rıbesi

Pê ya ki bê sole enê werdene. Kunê germi veri ki.

Aşê koy ra benê khêwe, tırş u weşê..

Sılmastıq

No ki tarê de usariyo, ağwe de girino, gıvışino, kuno ron, haki şikinê cı, hini êno werdene.

Tarê sılqa

Pelgê sılqanê, pılesinê gırık u kıfta ro, kunê şorba ver, kunê bıcık u patila. Zo bin ke tarê sılqa pociyo; xaşenino, vırazino, haki şıkinê cı.

Tarê sılqa teyna nê, sılqi be xo ki werinê. Nê ki zêde ra ağwe de ki giriyay, teyna werinê. Sılqi benê turşi ki.

Sar-xaşi

Sar-xaşi çerme benê, kunê ağwe girinê, ninê ro, benê serdın, werinê. Vere ki xaşenino, vecino, reç beno, beno pak, defêna beno hurdi, kuno wertê xaşa, werino.

Şorba sar-xaşa

Sar-xaşi teba veri ra piya girinê, ninê ro, benê serdın. Goştê dina sera beno, teba veri ra benê hurdi. Ron, isot, salçe, piyaz têde veşino, goşto ke aste ra şeqetno kerdo hurdi, teba goştê veri ra kuno werte, ağwe kuna cı girina, bena şorba sar u xaşa.

Goşto huşk

Gosto nerm rışi beno, sole beno, tiji vera beno huşk, niya tawa ro pê cı nêbeno şenık şenık erzino nuni ver.

Qepeme

Goşt ağwa xaliye de girino, ca vecino benê serdın, teba keta ra benê mıslet u veyva.

Qeli

Saci pışteser nina adıri ser, gost beno hurdi kuno zerê na seci, girino thonê xode beno sur. Pê nunê saci werino.

Qarme

Goşt thonê xo de girino, ağwa dê bena

züya, ronê xode beno sur.

Kuno zerê qabê, serê dê ki ron vıleşino ro, verdino ser, êno guretene. Hini xelê waxt xırabbune ra şevekino.

Êli Bıra

Zımıstan, 1994